اَفتونیوز _ آرش نیکخو : دیده‌بان، نیرویی با قرارداد سه یا شش ماهه و موقتی است که به گشت‌زنی در طبیعت، گزارش تصرفات، حضور در آتش‌سوزی‌های جنگلی می‌پردازد. دیده‌بان از سال ۱۳۹۷ به مجموعه منابع طبیعی اضافه شده تا از افراد محلی به عنوان چشمان بینای طبیعت استفاده و مبلغ ناچیزی در ازای تمامی کارکردهایشان پرداخت شود. قراردادها به‌صورت موقت و عمدتا هم سه یا شش ماهه است که هزینه مالی قرارداد یکجا پرداخت می‌شود. میزان مبلغ قرارداد برای شش ماه زیر چهار میلیون تومان است و معمولا هم سر وقت پرداخت نمی‌شود. تقریبا در طول عمر ۴ ساله دیده‌بانی جنگل‌ها، افرادی از درون سازمان منابع طبیعی تلاش بر به خدمت گرفتن افراد و آشنایانشان به عنوان ‌دیده‌بانی در سازمان منابع طبیعی می‌کردند به امید این‌که در آینده به استخدام نهایی این سازمان در آیند. کهگیلویه و بویراحمد نزدیک به ۱۰۰ ‌دیده‌بان داشت که تمامی بار مالی این افراد برای اداره کل منابع طبیعی به ۴۰۰ میلیون تومان نمی‌رسید در حالی که حضور و وجود ‌دیده‌بانی برای طبیعت و حفاظت از جنگل‌ها و مراتع طبیعی بسیار قابل توجه است به نحوی که میتوان گفت بخش اعظمی از وظایف کادر اداری به گردن ‌دیده‌بانها افتاده بود. اما امسال در اوج فصل آتش سوزی‌ها و در حرکتی عجیب سازمان بازرسی طی نامه ای به اداره کل منابع طبیعی تمامی قراردادها را لغو و ثبت قرارداد جدیدی با ‌دیده‌بانها را منع کرد. در ابتدا اداره کل منابع طبیعی گفته بود که مشکل خاصی وجود ندارد و فقط یکسری ابهامات در ثبت قرارداد‌ها وجود دارد که با رایزنی با استانداری و بازرسی در حال رفع موضوع هستیم ولی ظاهرا موضوع بسیار جدی‌تر از آن است که رئیس منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد گفته بود. سازمان بازرسی در استان کهگیلویه و بویراحمد به جد معتقد است منابع مالی این قراردادها مبهم و نامعلوم است و در قانون هیچ اشاره‌ای به برداشت از صندوق توسعه ملی برای تامین مالی قرارداد ‌دیده‌بانها نشده است. در همین حال اداره کل منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد با استناد به سایر قراردادها در سایر استان‌ها گفته که بقیه از همین منبع مالی استفاده کردند و حتی در استان آذربایجان شرقی و چند استان دیگر، اداره کل منابع طبیعی آن استان‌ها با سپاه پاسداران برای تامین ‌دیده‌بانی از محل صندوق توسعه ملی قرارداد منعقد کردند و چند نمونه از این قراردادها را نیز منتشر کرده است. با این حال واقعا جریان ‌دیده‌بانها چیست و چرا تنها در استان کهگیلویه و بویراحمد این اتفاق رخ داده است. طبق اطلاعات دقیق از چند تن از کارشناسان فعال اداره کل منابع طبیعی موضوع به این شکل بوده که در سالیان گذشته افرادی به امید استخدام شدن، توسط آشنایان به عنوان ‌دیده‌بان به کارگرفته شدند. با تمامی تلاش ‌دیده‌بان‌ها در آتش‌سوزی‌ها و جلوگیری از تصرفات جنگلی توسط سودجویان ولی سه تن از ‌دیده‌بان‌ها در منابع طبیعی شهرستان کهگیلویه به‌واسطه برادر و فامیل نزدیک فقط اسمشان و قراردادشان به عنوان ‌دیده‌بان ثبت شده ولی هرگز در هیچ آتش سوزی و تصرفات حضور پیدا نمی‌کردند و در واقع به وظایف تعریف شده عمل نمی‌کردند. منابع طبیعی هم قرارداد این افراد را لغو و عذرشان را خواست، ولی این افراد پیگیر ماجرا شدند و اشکالاتی در مدت قرارداد و منابع مالی این قراردادها پیدا و مرتبا و مکررا با سازمان بازرسی مکاتبه کردند. سازمان بازرسی هم بر طبق قانون و بدون توجه به فصل آتش سوزی این قراردادها را لغو کرد. تقریبا یک ماه از لغو قرارداد ‌دیده‌بانها می‌گذرد و با تمام تلاش‌های سازمان منابع طبیعی و فشار فعالان و دوستداران محیطِ‌زیست، هنوز موضوع حل و فصل نشده است. در طی این مدت آتش سوزی‌های متعددی در سراسر استان بخصوص در کوه نیر بویراحمد و چرام، کوه سیاه تامرادی دهدشت،کوه سیاه بخش دیشموک، دلی آجم دیشموک، منطقه دمچنار بویراحمد، بخش‌هایی از لنده، گچساران و لیکک بهمئی رخ داده که نبود ‌دیده‌بان باعث شده که شدت تخریب به‌شدت گسترش و دستان منابع طبیعی خالی بماند. این درحالی است که طبق قانون در زمان وقوع آتش‌سوزی جنگلی تمامی کارکنان منابع طبیعی باید در آتش سوزی حضور و به اطفای حریق کمک کنند، ولی متاسفانه برخی از کارکنان این اداره فقط به چشم کارمندی به مسائل زیست محیطی نگاه می‌کنند. این در حالی است که مدیر منابع طبیعی بویراحمد دیروز در آتش سوزی کوه نیر گفته بود این اداره توانایی تامین مواد غذایی و آب‌معدنی افراد حاضر در آتش سوزی را هم ندارد. امید سجادیان فعال محیطِ‌زیست و دبیر تشکل نهضت سبز زاگرس که این موضوع را از طریق سازمان بازرسی و اداره کل منابع طبیعی پیگیری کرده می‌گوید: موضوع را از طریق سازمان بازرسی و اداره کل منابع طبیعی پیگیری کردم. سازمان بازرسی به کل قرارداد ‌دیده‌بانی و مشخص نبودن محل تامین اعتبار آن ایراد گرفته است. طبق قانون تمامی قرارداد‌ها باید ۸۹ روز باشد و از طریق صندوق توسعه ملی به‌کارگیری نیرو ممنوع است. باید اعتبار به کارگیری نیرو مشخص و از طریق سازمان جنگل‌ها اعلام شود. نیروها باید به‌صورت ۸۹ روزه به‌کار گرفته می‌شد و بقیه مسائل از جمله به‌کارگیری نیرو توسط پیمانکار مسائل بعدی است که در قالب قانون باید حل شود. حضور ‌دیده‌بانی و بکارگیری نیروی متخصص و آموزش‌دیده برای جنگل‌ها و مراتع بسیار حیاتی و نقشی تعیین کننده دارد که باید در چارچوب قانون و مقررات پیگیری شود. اطفای حریق یک موضوع کاملا تخصصی است و نیروها باید طبق یک برنامه جامع اطفا حریق در محل آتش سوزی حضور و تجهیزات مناسب در اختیارشان قرار گیرد. کیوان ضرغامی کارشناس منابع طبیعی کهگیلویه و از فعالان این عرصه می‌گوید: ضرورت ‌دیده‌بانها و تجهیز حداقلی آنها به امکانات اطفای حریق باتوجه به وسعت جغرافیایی استان کهگیلویه و بویراحمد همچنین فرسوده شدن بافت نیروی انسانی یگان حفاظت این استان یک ضرورت کتمان ناپذیر است. و در صورتی که این نیروی‌های جوان و تحصیلکرده از این بدنه به‌صورت کاملا یک‌طرفه به دلایل عدم اعتبار و ردیف اعتباری موجه و مستقل جدا شوند یک آسیب جدی به عرصه جنگل مرتع و اکوتوریسم هست. درحال حاضر و باتوجه به ‌آتش‌‌سوزی‌های اخیر این فقر جنگلبان به‌شدت در ميادين آتش به عینه قابل مشاهده است و از نمونه‌های بارز آن گسترده شدن و به درازا کشیده شدن این کمبود رو به وخامت اوضاع نشان‌ می‌دهد.