با انتشار تصاویر و عکس‌هایی از گورخوابی در آرامستان مناطق محروم تهران در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، پدیده گورخوابی به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها و موضوعات جاری تبدیل شد و از زوایای مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفت. موضوع گورخوابی و حواشی مربوط به آن از چند نکته حائز اهمیت است:

1- اگرچه «گورخوابی» سوژه جدیدی برای رسانه‌ها و افکار عمومی است، اما پدیده شوم فقر، بی‌خانمانی و کارتن‌خوابی موضوعات جدیدی در جامعه نیستند و حتی محدود به کشورهای جهان سوم و عقب‌مانده نیست و در کشورهای پیشرفته و مرفه نیز مظاهر و اشکال آن وجود دارد و تفاوت آن در گستردگی فقر، شدت و ضعف فقر و نحوه تدبیر حاکمیت در مواجهه با فقر و فقراست. پرداختن به موضوع فقر و کاستن از آسیب‌های اجتماعی آن نباید به یک دغدغه مقطعی، زودگذر و احساسی تبدیل شود. فوران احساسات و توجه مردم به ماجرای گورخوابی اگر با تدبیر و عقلانیت مورد تحقیق قرار نگیرد و راهکاری علمی و منطقی برای آن اندیشیده نشود، خیلی زود همچون دیگر موضوعات شبکه‌های اجتماعی فراموش می‌شود.

2- به یقین معضل گورخوابی و توجه رسانه‌‌ها و مسئولان باعث شده بخشی از مشکلات این افراد حل شود؛ از سویی افراد، خیریه‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد و دستگاه‌های حاکمیتی نیز تدابیری برای رفاه گورخواب‌ها بیندیشند؛ اما اگر نگاهی واقع‌بینانه و به دور از سیاه‌نمایی یا خوش‌بینانه داشته باشیم، موضوع فقر، بی‌خانمانی و کارتن‌خوابی بسیار شایع‌تر از آن است که با برخوردهای مقطعی و تدابیر ضربتی رفع شود. گذشت قریب به چهار دهه از عمر انقلاب باعث نشده، فقر و نابرابری، رفع و عدالت تحقق یابد و چه بسا مشکلات معیشتی به طوری جدی به عنوان دغدغه مردم و مسئولان تبدیل شده است؛ لذا به نظر می‌رسد مسئولان کشور باید به صورت ساختاری و در سطح کلان به آسیب‌شناسی وضعیت موجود و ارائه راهکار بپردازند و در این خصوصی چاره‌اندیشی اساسی شود.

3- یکی از آسیب‌های جدی پدیده‌های اجتماعی از قبیل فقر، اعتیاد، کارتن‌خوابی و ... برخورد سیاسی و گزینشی با این پدیده‌هاست. اگر امروز گورخوابی برخی از شهروندان دیده و برجسته می‌شود، این‌گونه نیست که آنها در دولت یازدهم به چنین وضعیتی مبتلا شده باشند. به طور حتم شرایط این گورخواب‌ها معلول شرایط زندگی آنها در طول سه، چهار دهه اخیر بوده که با رسیدن به وضعیت حاد و غیرقابل تحمل رسانه‌ای شده است؛ لذا این‌که برخی تلاش می‌کنند این پدیده‌ را به کارکرد دولت یازدهم مرتبط کنند، به نوعی راه به ترکستان بردن است و به جز اتلاف وقت و انرژی و نادیده‌گرفتن شعور مردم، دردی را درمان نخواهد کرد. در پیدایش این پدیده و پدیده‌های مشابه همه دولت‌ها و نهادها در طول چهار دهه انقلاب نقش داشته‌‌اند و برای رفع آن نیز نیاز به هماهنگی و همراهی تمامی نهادهای مسئول است.

4- پدیده گورخوابی و حاشیه‌های آن بار دیگر تاثیر مثبت رسانه‌ها را در توصیف وضعیت موجود و ارائه تصویری واقعی از جامعه نشان داد. وجود رسانه‌های آزاد و مستقل یا حتی شکل‌گیری فضای رقابتی میان رسانه‌های جناحی این حسن را دارد که واقعیت‌های پنهان جامعه نیز تصویر کشیده شود. در فقدان رسانه‌های رقیب، رسانه‌های حاکمیتی بیشتر به دنبال تصویری امیدبخش و مثبت از جامعه هستند و در چنین شرایطی گورخواب‌ها، کارتن‌خواب‌ها و بسیاری از آسیب‌های اجتماعی هیچ‌گاه به تیتر اول روزنامه‌ها تبدیل نخواهند شد؛ اما رقابتی بودن فضای رسانه‌ها و حضور طیف‌های مختلف سیاسی باعث می‌شود، رسانه‌ها به جز تعریف و تمجید از خودی‌ها به دنبال نقاط ضعف و به تصویرکشیدن نقاط ضعف دیگران باشند که همین امر باعث می‌شود پدیده‌ای چون گورخوابی تا این حد مورد توجه رسانه‌ها و افکار عمومی قرار گیرد. مسئولان باید بپذیرند رسانه‌ها چشمان بیدار جامعه هستند و خبرنگاران با رصدکردن مشکلات و معضلات جامعه می‌توانند تصویری واقع‌بینانه‌تر از شرایط جامعه ارائه دهند؛ چنین کارکردی از رسانه‌هاست که آنها را به رکن چهارم دموکراسی تبدیل کرده است و شایسته است رسانه‌ها نیز در انعکاس این‌گونه اخبار از حاشیه امنیت مناسب برخوردار باشند.

-سرمقاله همدلی