ملت ایران دو هفته طوفانی را از سر گذراند. سرعت تحولات و حوادث مهم به قدری بود که مجال تحلیل و هضم وقایع را به کسی نمی داد. حوادث بزرگ از پسِ هم بدون وقفه آمدند و به تعبیر رهبری دو هفته طوفانی پشت سر گذاشتیم.

اکنون می‏توان از «درس‏های این دوهفته برای همه» سخن گفت. درس‏هایی که می‏تواند نشانه و آینه این چهار دهه هم به شمار آید!

۱- آمریکا سردار شهیر ایرانی را با یک عملیات تروریستی به شهادت رساند. این ترور خلاف همه مقررات بین‏ المللی بود. شرارت‏های آمریکا اصلاً تازگی نداشت، اما پذیرش رسمیِ مسئولیتِ ترورِ مقام رسمی یک کشور از سوی آمریکا یک اقدام جدید به حساب می‏ آید‌. آمریکا هیچ‏گاه حاضر نبود چنین چهره‏ ای از خودش را رسماً بپذیرد. این اقدامِ تازه، حتماً تبعات تازه‏ ای برای این کشور خواهد داشت. سال‏های بعد ابعاد این موضوع روشن‏تر خواهد شد.

۲- انتقام سریع ما، بمباران دو پایگاه هوایی آمریکا در عراق و اربیل بود. خصوصاً پایگاه الاسد که گفته می‏شود پهپادی که شهید سلیمانی را ترور کرد از این پایگاه برخاسته بود. این پایگاه، اهمیت راهبردی برای آمریکا داشت. الاسد بزرگ‏ترین پایگاه نظامی آمریکا در این منطقه است. هنوز ابعاد خسارات و تلفات این حمله دقیقاً مشخص نشده است. اهمیت این حمله، بیش از این تلفات است. آمریکا در این سالیان از سوی گروه‏های شبه نظامی که با آنها درگیر بوده بارها هدف حمله قرار گرفته بود، اما هیچ‏گاه پس از جنگ جهانی دوم، هیچ کشوری به طور رسمی به پایگاه های آمریکا حمله نکرده است. این حمله گویا با اطلاع قبلی بوده، اما با این حال پدافندهای آمریکا نتوانستند جلوی آن را بگیرند. در واقع، مطابق استانداردهای نظامی، ترور سردار سلیمانی (به علت نبود پوشش سنگین امنیتی) دستاورد نظامی چندانی محسوب نمی‏شود اما برخورد موشک‏های ما به پایگاه الاسد دستاورد نظامی مهمی به حساب می‏ آید. دقیقاً به همین دلیل، سناریوی همکاری خود آمریکا با این انتقام از اساس غیرممکن است!

۳- حضور بی‏ مانند مردم در تشییع حاج‏ قاسم‏ و نمایش وحدت زیر تابوت او، پیام‏های روشنی از همدلی و انسجام داشت. اما چند اتفاق مهم در همان هنگامه، شوکی بزرگ به همه وارد کرد. در هنگام تشییع جنازه شهیدانِ ترورِ بغداد در شهر کرمان، چند ده نفر از جمعیت حاضر در تشییع جان خود را بر اثر ازدحام جمعیت و بی ‏سامانی از دست دادند. این حادثه به طرز آشکاری نشان داد که تا چه سان رشد ما نامتوازن بوده است. نشان داد تا کجا در امور پیش ‏پا ‏افتاده حکمرانی پای‏مان می‏ لنگد. این حادثه در همان بعدازظهرِ تشییع، شکوه حضور مردم را در کام‏مان تلخ کرد.

۴- فردای آن روز در هنگام بمباران پایگاه الاسد، یک پدافند هوایی ما، به اشتباه هواپیمای مسافربری را هدف قرار می‏دهد و جان ده‏ها نفر بی‏گناه به طرز دلخراش و تاسف‏باری‏ گرفته می ‏شود. این حادثه حتماً از ایرادهای جدی در پدافند نیروی هوایی ما حکایت می‏کند. فهم دقیق این اشتباه بزرگ و مهلک در گفتمان نظامی، از عهده من خارج است. کارشناسان نظامی باید ابعاد دقیق این مسئله و اشتباه بزرگ را مشخص کنند، اما بازتاب اجتماعی آن حاوی پیام‏های جدی بود.

۵- سیل سیستان نیز داغ دیگری بود میان این همه حوادثِ داغ. حوادث سیستان بار دیگر، تبعیض تاریخی در توزیع منابع، بحران در مدیریت بحران، آسیب‏ پذیری ما در حوزه‏‏ های مختلف و عدم وجود پدافندهای مدیریتی و... را عیان کرد. سیستان نگذاشت نمِ چشمان‏مان تا پایان این دوهفته خشک شود.

۶- فهم حضور مردم در تشییع شهید سلیمانی ابعاد متفاوتی دارد، اما یکی از پیام‏های آن به ‏درستی توسط رهبر انقلاب تصویر شد: «تمایل باطنی ملت به راه امام». با وجود تغییرات اجتماعی بنیادین در این چهل‏سال، اما همچنان راه اصیلِ مقاومت در نظر مردم جذاب است. علتش هم این است که ملت در سیمای سلیمانی، تصویرِ انسانیِ مقاومت را دیدند. همان تصویری که رهبری در ترسیم اهداف انسانی سپاه قدس در نماز‏جمعه دیروز‏ نشان داد. واضح است که این تصویر چه اندازه با آنچه امثال حسن عباسی می‏گویند فاصله دارد. تحدید تشییع ملّی به میتینگ جناحی توسط عده ‏ای و قرائت غیروحدت‏ بخشِ برخی از رسانه‏ های رسمی، سهم مهمی در فشردنِ فنرِ خشم معترضانی داشت که ابتدای هفته گذشته در اعتراض به ماجرای هواپیمای اکراینی به خیابان ریختند. از نظر من اقلیتی که علیه جهانگیری شعار دادند لبه قیچی ‏ای هستند که با لبه دیگرش اهانت به عکس حاج‏ قاسم شد. خوانش سیاه‏ و ‏سفید از جامعه، از واقعیت جامعه ما بسیار دور است. این خوانش در بطن خودش خشونتی دارد که اکنون در خیابان‏ها و فضای مجازی آثارش را می‏توانیم مشاهده کنیم. مصادره کردنِ کنش‏های اجتماعیِ این روزهای ایران، کاری است که امروز پاره ‏ای از رسانه‏ های مدعی انقلابی‏گری به همراه رسانه‏ های اپوزیسیون سخت نظام، به آن اشتغال دارند. فهم این کنش‏ها در پرتو این مصادرات، تنها بر دامنه سوءتفاهمات خواهد افزود.