هفته گذشته پیام مهم و راهبردی رهبر انقلاب به مناسبت پایان چله‌ اولِ جمهوری اسلامی صادر شد. هرچند خطاب این نامه سوی جوانان بود اما درس‌ها و بصیرت‌هایی برای همگان داشت. نامه ایشان دو فراز داشت؛ در فراز اول، راه طی شده را روایت کرد و فراز دوم راه مانده و باده‌های ناخورده را نشان داد. این نامه بلند و مهم حاوی نکات بسیاری بود که به احصای این نوشته کوتاه نمی‌آید اما چند نکته در نظر نگارنده برجسته‌تر و نمایان‌تر بود.

۱- روایت معظم له از کارنامه جمهوری اسلامی در این چهار دهه، اصلاً فانتزی و شعاری نبود. ایشان هرچند مطابق گرایش مالوف روایتی امیدباره داشتند و روزهای خوش را اصل گرفتند اما از عیوب این چهار دهه هم غافل نشدند. به درستی از شتاب رشد علمی گفتند اما منصفانه از فاصله زیادی که با قلّه‌های علم داریم هم سخن گفتند. از نفوذ منطقه‌ای و قدرت ملّی که تولید کرده سخن گفتند اما غفلت نظام در استفاده از اقتصاد ملّی برای تولید قدرت ملّی را هم قبول کردند. روایت ایشان از کارنامه نظام اینسان منصفانه و البته امیدوارانه بود.

۲- این نامه، مرز میان انعطاف و تجدیدنظر طلبی را به خوبی نشان داد. در واقع با این تبیین، راهِ انعطافِ درستِ نظام در چالش‌های جهانِ پیش‌رو را مشخص کردند. ایشان انفعال گریزی و نقدپذیری را از عناصر انقلاب تعریف کردند و البته از انقلابی سراغ گرفتند که با نظم سیاسی و اجتماعی در ستیز نیفتد و به تعبیر دیگر حکومت قانون را نقض نکند. درواقع با این تعریف، راه انقلاب را از انقلابی‌نماهای ناقض نظم و قانون جدا کردند.

۳- ایشان صادقانه و شجاعانه بخشی از هزینه‌های گزاف در اداره کشور را به اتخاذ سیاست خاص نظام در استکبارستیزی مربوط دانست و پذیرفت که این هزینه‌ها به تعبیر ایشان محصول «شنا در جهت خلاف جریان» است. این البته انتخاب ما بود که در جریان تماماً مادی و نظام ناعادلانه جهان کاملاً حل و هضم نشویم.

۴- نکته مهم دیگر در این مانیفست، تاکید چندباره بر قرائت «اخلاقی» از انقلاب اسلامی است. ایشان وجه ممیزه حکومت دینی را حضور معنویت دانست و این معنویت را به طور خلاصه و خاصه به اخلاق گره زد. درواقع در فحوای این نامه، «معنویت» ضامن دینی بودنِ حکومت و جامعه انگاشته شد و در صدرِ این معنویت، اخلاق را نشاندند. حتی همین نکته را وجه تشخص انقلابِ اسلامی در جهان معاصر معرفی کردند. یعنی در جهان معنا و معنویت‌زدایی شده، انقلابی معنابار رخ می‌دهد که منادی اخلاق است. تاکید چندباره بر معنویتِ اخلاق‌باره، راه را بر هرگونه خوانشِ دیگری می‌بندد.

۵- در این پیام راهبردی، اول از همه مراد ایشان از جامعه دینی روشن می‌شود (یعنی همان جامعه اخلاقی)؛ سپس تولید جامعه اخلاقی را موقوف به حضور حکومت اخلاقی می‌بیند (همان اسلام سیاسی) و در انتها نقش و نقشه حکومت در اخلاقی کردنِ جامعه را در دو چیز معرفی می‌کند: اول اینکه حکومت خود باید اخلاقی باشد و دوم اینکه حکومت باید با حمایت از نهادهای اجتماعیِ مروجِ اخلاق، بسترِ جامعه اخلاقی را مهیا کند. باوجودِ روشنیِ این تعابیر، اما برای جلوگیری از هرگونه برداشتِ کج از پیامِ ایشان، صراحتاً تاکید می‌کند که پیاده کردنِ دین (به معنای اخلاق) کاملاً باید بدون «قدرت قاهره» باشد.

۶- جالب است که این مانیفستِ روشن، هیچ نسبتی با ایده‌های تئوریسین‌های خودخوانده‌ای که اوجِ دیانت‌شان را با پیش‌بینی برگزاری زیارت عاشورا در کاخ سفید نشان می‌دهند، ندارد. به نظرم این پیام، راه را از بی‌راه در تعریف و ادعای انقلابی‌گری نشان می‌دهد.

۷- تعاریف ایشان بدعت دیگری را نیز افشا کرد؛ کسانی که انقلاب را همچون بنیادگرایی خشن معرفی کرده بودند. در پیام رهبر انقلاب، انقلاب آمیختن دین به دنیا بود و دادن روح به جهانِ بی‌روح بود. نه مدعیِ علم دیگری است و نه زمینِ دیگری. از همین علم استفاده اخلاقی کردن و بر همین زمین، ظلم نکردن و همین زمانه را اخلاقی و معنوی کردن، سقف مراد ما از آرمان انقلاب است. این پیام بلند و عمیق نامه رهبری بود.

۸- ایشان هوشمندانه جوانان را خطاب قرار دادند و برداشتن «گام دوم انقلاب» را بر ذمه جوانان نهادند. اصلاح رویه‌های غلطی که چهل سال ته‌نشین شده و اصرار بر راه بلند انقلاب نیرو و انگیزه جوان می‌خواهد. به همین مناسبت، معظم‌له، سر طناب را به جوانان می‌دهد و از آنان می‌خواهد گام دوم را بپیمایند و البته با روایت آنچه بر انقلاب رفته و با جدا کردن سره و ناسره در تعریف‌های انقلابی‌گری، مخاطرات و بدعت‌های پیش رو را به جوانان پیشاپیش تذکر دادند.

9- پیام ایشان متضمن پاره‌ای اصلاحات ساختاری است. ساختار موجود بعضاً کشش تحقق بسیاری از اهداف مطروحه را ندارد؛ به همین سبب است که غبار چهل ساله بر آن نشسته است. اکنون یکی از پیام‌های نامه رهبری، منعطف شدن و تن دادنِ همه ارکان کشور برای اِعمالِ این اصلاحات ساختاری است.