18تیرماه سال 87 دو سال پس از روی کار آمدن سیدمحمد خاتمی، یکی از روزهایی است که در تاریخ معاصر ایران ماندگار شده است. به چند جهت. یکی این که در اتفای مهم و غیرمنتظره نیروهای موسوم به لباس شخصی و برخی از نیروهای نظامی وارد یک مرکز دانشگاهی شدند و به درگیری دوطرفه‌ای با دانشجویان پرداختند. و به شهادت آمارهای رسمی تعدادی از دانشجویان در این درگیری‌ها مجروح شدند و یک نفر نیز کشته شد و در کنار تخریب‌های بی‌سابقه کوی دانشگاه تهران در دادگاه مشخص شد که یک عدد ریش‌تراش نیز در کوی دانشگاه به سرقت رفت. 18 تیرماه اما اگرچه تا سال‌های بعد توسط دانشجویان معترض به حمله به کوی دانشگاه گرامی داشته شد و در سال 88 نیز برخی از دانشجویان شرکت‌کننده در مراسم سالگرد آن اتفاق تحت تاثیر حوادث پس از انتخابات جنجالی همان سال به همراه برخی جوانان، دستگیر شده و به بازداشتگاه کهریزک منتقل شدند که در نهایت به مرگ سه تن از آنان انجامید، اما این روز مهم نشان داد که ظرفیت بالایی برای آن که در کانون سیاست‌ورزی قرار گیرد، داشته و تاکنون نیز در مقاطع مهمی مانند انتخابات توانسته است تاثیرگذار باشد. به گونه‌ای که برخی معتقدند یکی از عواملی که نتیجه انتخابات ریاست جمهوری سال 92 را به نفع حسن روحانی چرخاند، سخنان وی درباره حوادث این روز، خطاب به محمدباقر قالیباف( فرمانده وقت نیروی انتظامی) بود. به خصوص که حسن روحانی خود در آن مقطع دبیر شورای امنیت ملی کشور نیز بود.نگاهی به استفاده از ظرفیت این روز تاریخی در فضای سیاسی موید این نکته است.

روحانی، قالیباف و گازانبری

یکی از مهم‌ترین تعابیری که حسن روحانی در انتخابات سال 92 خطاب به یکی از رقبای خود -محمدباقر قالیباف- گفت، استفاده از اصطلاح «حمله گازانبری» بود. در یکی از مناظره‌های معروف آن دوره از انتخابات، محمدباقر قالیباف که توانسته بود از میان چند نامزد اصول‌گرایان خود را بالا بکشد و به عنوان رقیب اصلی حسن روحانی (نامزد مورد توجه اصلاح‌طلبان) معرفی کند، به دنبال موضوعی بود که با آن کار را تمام کند. از همین‌رو خطاب به روحانی گفت:«خاطرم هست سال 82 که بنده فرمانده نیروی انتظامی بودم و شما دبیر امنیت ملی، بعد از 18 تیر که هر سال به مناسبت سالگرد آن دانشجویان داخل و بیرون مراسمی می‌گذاشتند در جلسه‌ای به شما آقای روحانی گفتم اجازه بدهید دفتر تحکیم وحدت مراسم بگیرد، اما شما جناب روحانی گفتید: بابا دنبال دردسری؟ ول کن. چه مجوزی؟ بنده اصرار داشتم دانشجو باید حرف خودش را بزند، اما در چارچوب قانون.» اما حسن روحانی پاسخی داد که به عقیده برخی از تحلیل‌گران نتیجه انتخابات را مشخص کرد. او روبه قالیباف و با ارجاع به حوادث سال 78 گفت:«آقای قالیباف خیلی دلم نمی‌خواست بگویم اما شما مرا ناچار کردید، آنجا بحث این بود که شما می‌گفتید دانشجویان بیایند تا ما گازانبری برنامه داریم تا کار را تمام کنیم.»وی افزود:«ما می‌گفتیم راه این نیست که مجوز بدهیم، بعد گازانبری آنها را دستگیر کنیم، راه این است که از ابتدا به آنها بگوییم یا مجوز نیست یا اگر هست بیایند کار خودشان را انجام دهند، تظاهرات کنند و مبدا و انتها نیز معلوم باشد.»

قالیباف، اصلاحات و دو روایت متفاوت از 18 تیر

در یکی از روزهای انتخابات سال 92، قالیباف در دانشگاه صنعتی شریف به دانشجویان گفته بود:«... اما سال 82 و در جریان اتفاقاتی که به مناسبت سالگرد 18 تیر افتاد من فرمانده نیروی انتظامی بودم و باید بگویم در دولت اصلاحات رفتار بسیار بدتری با دانشجویان می‌شد. به طوری که در واقعه کوی دانشگاه در همین دولت اصلاحات و شورای امنیت ملی به نیروی انتظامی که من فرماندهی آن را برعهده داشتم، دستور برخورد، ورود به دانشگاه و خوابگاه‌ها و تیراندازی را به من دادند».وی در ادامه می‌گوید:«علیرغم تاکیدی که بر این مجوز به من داده بودند، اما من به شخصه این دستور را نپذیرفتم و به صورت حضوری با سردار طلایی به کوی دانشگاه رفتم و رودررو با دانشجویان معترض به گفت‌وگو پرداختم. این در حالی‌ست که دانشجویان وقتی رئیس دانشگاه با سردار طلایی گفت‌وگو می‌کرد، معترض بودند. با این حال پای حمله‌ای که به دانشگاه طرشت شد ایستادم، اما گله‌مندی خود از دانشجویان را در مسجد کوی مستقیما با خود دانشجویان مطرح کردم و پذیرفتند». اما این همه آن چیزی نیست که قالیباف ادعا کرده. در همان زمان فایلی صوتی از قالیباف در میان جمعی از جوانان و اعضای بسیج منتشر شد که به گونه‌ای دیگر ماجرا را راویت می‌کرد. او گفته بود: «در سال 82 بعد از به آتش کشیده شدن کوی دانشگاه و حادثه طرشت، من در جلسه شورای امنیت کشور محکم دعوا کردم و حرف‌های بسیار تندی زدم و شان جلسه را رعایت نکردم و گفتم که امشب هرکس بخواهد بیاید تو کوی و بخواهد این کارها را انجام بدهد، من به عنوان فرمانده ناجا، له‌شون می‌کنم و جمع‌شان می‌کنم... من در آن جلسه با برخوردی که انجام دادم مجوز حضور نظامی و تیراندازی برای ناجا را در کوی دانشگاه از شورای امنیت کشور گرفتم».

قالیباف، روحانی و لوله کردن دانشجویان

اما انتخابات سال 96 نیز محمدباقر قالیباف به شکل عجیبی یک بار دیگر از این ناحیه ضربه خورد. او که در مناظره‌های این دوره از انتخابات تلاش می‌کرد خود را نماینده اصلی اصول‌گرایان جا بزند، به حرکاتی تند و انتحاری وارد مناظرات شد و به سبک احمدی‌نژاد هرچیزی که می‌توانست درباره رقبای اصلاح‌طلب خود (روحانی و جهانگیری) برزبان آورد. او حتی کپی سند خانه حسن روحانی و اسحاق جهانگیری را روبه دوربین‌ها نشان داد و در حالی که یادآور حرکت معروف احمدی‌نژاد در آن مناظره معروف بود، جمله‌ای از میرحسن موسوی را نیز برزبان آورد. اما اتفاق بعدی در زمان سخنان روحانی رخ داد. او با آرامش خاص خود روبه قالیباف گفت:«مجبودم به مردم شریف ایران اعلام کنم که پرونده سال 84 آقای قالیباف در اختیار من بود و نگذاشتم منتشر شود و با برخی‌ها در دبیرخانه دعوا کردم که نباید در آستانه انتخابات هیچ‌کس از این پرونده مطلع شود که اگر من آن مردانگی را نکرده بودم شما آقای قالیباف الان اینجا ننشسته بودید.»وی پس از این مقابله به مثل یک بار دیگر اذهان را متوجه ماجرای 18 تیر کرد:«آقای قالیباف شما که طرحت همیشه لوله کردن بود و هر وقت به دبیرخانه می‌آمدید می‌گفتید بگذارید من ظرف دو ساعت دانشجویان را لوله می‌کنم. ما اگر جلوی شما نایستاده بودیم که الان همه دانشگاه‌های ما پر از لوله بود...»

روحانی و سخنرانی در روز23 تیر78

در حالی که روحانی به خوبی از این موضوع استفاده کرد و نتیجه دو انتخابات را به نفع خود تغییر داد، برخی از رسانه‌های اصول‌گرا تلاش کردند تا سخنان وی در مقام دبیر شورای امنیت ملی در ماجرای حوادث سال 78 و در سخنرانی معروفش را به او یادآور شوند. آن گونه که این رسانه‌ها نوشتند، روحانی در این سخنرانی گفته بود:«من در همین جا لازم می‌دانم از دانشجویان عزیز بیدار، هوشیار و قهرمان تشکر و قدردانی کنم که با هوشیاری و با دید نافذشان تا متوجه شدند که این عناصر مفسد و معاند در کنار آنها قرار گرفته‌اند، بلافاصله اعلام بیزاری و برائت کردند و خودشان را کنار کشیدند. این نشان هوشیاری و بیداری دانشجویان انقلابی و مسلمان و قهرمان ما است. افرادی که اتوبوس و اموال عمومی را آتش می‌زنند، آنها که ماشین بیت‌المال را آتش می‌زنند و حتی اتومبیل شخصی افراد را از بین می‌برند… بی‌تردید این افراد دشمن مردم ایران و ارزش‌های این مرز و بوم هستند، این اوباش حتی به مساجد هم تعرض کردند... »

فیروزآبادی: برخورد سپاه با مجوز خاتمی بود

آخرین مورد از این موضع‌گیری‌ها روز گذشته رخ داد و آن بازنشر سخنان چندماه پیش سردار فیروزآبادی درباره این حوادث بود که توسط خبرگزاری فارس صورت گرفت. به نوشته فارس سرلشکر فیروزآبادی که در زمان«فتنه 18 تیر» هم رئیس ستادکل نیروهای مسلح و هم عضو شورای عالی امنیت ملی بود،در این باره گفت:«من اینجا به عنوان عضو شورای امنیت ملی عرض می‌کنم که مقابله نیروهای مسلح با شورش‌های خیابانی در جریان 18 تیر سال 78 با مجوز شورای عالی امنیت ملی و شخص رئیس شورای عالی امنیت ملی که خود آقای خاتمی بود، صورت گرفت.» رئیس سابق ستاد کل نیروهای مسلح تاکید کرد:«وقتی چالش، تبدیل به قضیه امنیت ملی می‌شود نمی‌توان نیروهای نظامی را محکوم کرد که چرا درگیر شدید. خب چالش امنیت ملی بوده. ولی حالا خود رئیس جمهوری(خاتمی) که دستور داده و آن را تصویب کرده بود، یا سکوت کرده یا بیانیه می‌دهد، بعد مردم خیال می‌کنند که سپاه تنها بوده است.»

چرا 18 تیر برای سیاستمداران مهم است؟

به نظر می‌رسد که این موضوع به دلیل ارتباط با دانشجو و دانشگاه و هم‌چنین تاثیرگذاری دانشگاهیان و تبلیغ مواضع سیاسی افراد در معرض رای مردم، همواره مورد توجه سیاستمداران بوده و از این جهت در فضای سیاسی ایران موضوع مهمی به شمار می‌رود و انتظار می‌رود که این افراد در سال‌های آینده نیز از این موضوع استفاده کنند، این درحالی است که سال‌هاست برپایی آیین‌های بزرگداشت این روز به صورت رسمی در دانشگاه‌ها برگزار نمی‌شود.

منبع:همدلی